Azərbaycanda reyhan dedikdə, əsasən bənövşəyi reyhan nəzərdə tutulur, lakin onun başqa bir növü də var – yaşıl reyhan. Yaşıl və bənövşəyi reyhan arasında kimyəvi tərkibi və qida dəyəri baxımından ciddi fərqlər yoxdur. Əsas fərq qoxu və daddadır. Yaşıl reyhan daha zərif, bir qədər şirin dada malikdir və cüzi təravətləndirici effektə malikdir ki, bu da onun Avropa mətbəxində daha çox istifadə olunmasına səbəb olub. Adətən müxtəlif desertlər və yüngül salatlar hazırlamaq üçün məhz yaşıl reyhandan istifadə olunur. Əksinə, parlaq bənövşəyi yarpaqlı reyhanın daha kəskin və hətta bir qədər kobud dadı var ki, bu da onu Asiya mətbəxinin ayrılmaz hissəsinə çevirib. Adətən bu ot Asiya və Qafqaz yeməklərində ət, balıq və müxtəlif sousların hazırlanmasında istifadə olunur.

TIME beynəlxalq səviyyəli dietoloqların rəylərinə istinadən bildirir ki, yaşıl və bənövşəyi reyhan tərkibinin oxşarlığına baxmayaraq, alimlər belə qənaətə gəliblər ki, bənövşəyi reyhan sağlamlıq üçün daha xeyirlidir, çünki onun rəngi bitkinin tərkibindəki antosiyaninlərin (bədəni sərbəst radikallardan qoruyan təbii antioksidantlar) olması ilə bağlıdır. Mütəxəssislərin fikrincə, bənövşəyi ot ədviyyatı daxili orqanların, oynaqların və əzələlərin xəstəliklərindən əziyyət çəkən insanlar üçün (məsələn, artrit və ya revmatizmdən əziyyət çəkən insanlar üçün), həmçinin meteorizmdən əziyyət çəkən insanlar üçün əla müalicəvi effektə malikdir.

Reyhanın faydaları

Antioksidantların mənbəyidir. Reyhan efir yağı DNT strukturunu sərbəst radikalların təsirindən qoruyan müxtəlif antioksidantlarla zəngindir. Məsələn, reyhanda leykositlərin mühafizəsinə cavabdeh olan orientin və viceninar flavonoidləri var, onların təsiri sayəsində orqanizmin immun funksiyaları güclənir. Bu maddələr eyni zamanda hüceyrə DNT-nin bütövlüyünü təmin edir.

Həzm üçün faydalıdır. Reyhan həzmə faydalı təsir göstərən, faydalı bakteriyaların böyüməsini təşviq edən və düzgün bağırsaq mikroflorasını formalaşdıran lif və sağlam efir yağlarının mənbəyidir.

Şəkər səviyyəsini normallaşdırır. Reyhanın müntəzəm istehlakı orqanizmdə karbohidrat mübadiləsinə müsbət təsir göstərir. Bu ədviyyatlı bitki qlükozanın uğurla mənimsənilməsi üçün zəruri olan pankreasın beta hüceyrələri tərəfindən insulin istehsalını yaxşılaşdırır.

Sübut edilmişdir ki, reyhan mədə-bağırsaq traktının lümenindən karbohidratların parçalanması və udulmasında iştirak edən fermentlərin meydana gəlməsinə kömək edir. Bu amillər sayəsində reyhanın istifaəsi qanda qlükoza səviyyələrində sıçrayışların qarşısını alır və diabet riskini azalda bilər.

Ürək üçün faydalıdır. Fesleğendə olan efir yağları xolesterin və trigliseridlərin səviyyəsinə müsbət təsir göstərir. Fesleğen həm də maqneziumla zəngindir, qan axını artırır, bu da əzələlərin və qan damarlarının rahatlamasına imkan verir.

Reyhanın zərərləri və əks göstərişləri

Reyhanın toxumları, yarpaqları, həlimləri və ekstraktları yüksək miqdarda K vitamini ehtiva etdiyinə görə qan axını stimullaşdırır və qanın laxtalanma prosesinə təsir göstərir ki, bu da qanaxma riskini ciddi şəkildə artırır. Bu xüsusiyyətinə görə qanaxma pozğunluğundan əziyyət çəkən insanlar və hamiləlik dövründə qadınlar bu otdan istifadə etməyi dayandırmalıdırlar. Bundan əlavə, reyhan ekstraktı hipotenziyadan əziyyət çəkən insanlar üçün zərərlidir, çünki qan təzyiqini aşağı salmağa kömək edir.

Bu otun faydalı xüsusiyyətlərinə baxmayaraq, hətta sağlam insanlar onu həddən artıq çox qəbul etməməlidirlər. Yadda saxlamaq lazımdır ki, reyhan qanda şəkərin səviyyəsini aşağı salır, bu otdan sui istifadə etdikdə hipoqlikemiyaya səbəb ola bilər.

Bununla yanaşı, efir yağları olan məhsullara allergiyası olan insanlar reyhandan istifadə edərkən çox diqqətli olmalıdırlar.

Arıqlamaq üçün reyhanın faydaları

İlk öncə bildirməliyik ki, istehlak edilən duzun səviyyəsini azaltmaq üçün bütün yeməklərə reyhan əlavə etməyi nəzərdə tutan xüsusi pəhriz var. Əlbəttə ki, bu yolla siz çəki azalda bilərsiniz, lakin biz yuxarıda yazdıq ki, bu otun həddindən artıq istifadəsi təhlükəli ola bilər.

Ancaq balanslaşdırılmış bir pəhrizdə reyhan faydalı bir elementə çevrilə bilər. O, salat hazırlamaq üçün əla az kalorili məhsuldur, çünki 100 q otda cəmi 25 kkal var.

Az kalorili ot sağlamlığa zərər vermədən əlavə kiloqramlardan qurtulmağa imkan verəcək. Reyhan təbii sorbentdir, ona görə də bədənin təbii təmizlənməsini aktivləşdirir. Ot mədə-bağırsaq traktının orqanlarına stimullaşdırıcı təsir göstərir, həzm prosesini yaxşılaşdırır.

Ümumiyyətlə, reyhan istifadə edərək arıqlamaq üçün inanılmaz mürəkkəb reseptlər axtarmaq və ya yalnız ot yemək lazım deyil. Adi pəhriz yeməklərinə sadəcə reyhan əlavə etmək kifayətdir.

Reyhan ilə çay necə hazırlanır?

Təbii ki, otun özü kimi, reyhan əsaslı çay da orqanizmə çoxlu faydalar gətirəcək. Reyhandan hazırlanan çayın faydalı xüsusiyyətləri onun tərkibi ilə müəyyən edilir, o, C, PP, B2 vitaminləri və orqanizmdə vitamin balansını saxlamağa kömək edən karotinlə zəngindir. Bu çayın tərkibində ağız boşluğunu təravətləndirən və bağırsaq hərəkətliliyini stimullaşdıran taninlər və fitonsidlər var.

Reyhan çayı baş ağrısı, həddindən artıq yorğunluq, mədə ağrısı, ishal və qazın artması ilə mübarizə aparmağa kömək edə bilər. Çay, əlavə kiloqramlardan qurtulmaq istəyənlər üçün xüsusilə faydalı olacaq.

Ümumiyyətlə, həm təzə, həm də qurudulmuş bitkilərdən istifadə edərək çay dəmləyə və ya reyhandan həlim hazırlaya bilərsiniz. Bununla belə, təzə yarpaqlardan içki hazırlamaq üstünlük təşkil edir. Bunun üçün təxminən 50 q təzə reyhan götürün, axar suyun altında yaxşıca yuyun və üzərinə bir litr qaynar su tökün. Qaynar su tökdükdən sonra çaydanı qapaq ilə bağlayın və çayı təxminən 25 dəqiqə dəmləyin. Yadda saxlamaq lazımdır ki, gündə bir stəkandan çox bu içkini içməməlisiniz.