Bu gün, 31 mart 1918-ci ilin martında Bakıda və Bakı əyalətində törədilən azərbaycanlıların soyqırımı qurbanlarının Anım Günüdür.
TIME bildirir ki, bu il Azərbaycanda baş verən qanlı hadisələrin 106-cı ildönümüdür. Sonra ölkədə Sovet hakimiyyətinin qurulması dövründə, əsasən yerli sakinlər – müsəlmanlar arasında minlərlə qurbana səbəb olan kütləvi millətlərarası qarşıdurmalar yaşandı. Müasir Azərbaycan tarixində bu hadisələr bolşeviklərin dəstəyi ilə ermənilər tərəfindən Azərbaycan xalqının soyqırımı kimi qəbul edilir. Tarixi şəkillərə baxdıqda istər istəməz müasir tariximizin foto dəlilləri göz önünə gəlir və illərin, əsrlərin ötməsinə baxmayaraq erməni milliyyətçilərinin xislətinin dəyişmədiyi anlamına gəlmək olur.
1813 və 1828-ci illərdə imzalanan Gülüstan və Türkmançay müqavilələri Azərbaycan xalqının parçalanmasına və tarixi torpaqlarımızın bölünməsinə zəmin yaratdı və sonrakı mərhələdə bu torpaqların özgəninkiləşdirilməsi prosesi başladı. Qısa müddətdə ermənilərin Azərbaycan torpaqlarına kütləvi şəkildə köçürülməsi həyata keçirildi.
İrəvan, Naxçıvan və Qarabağ xanlıqları ərazilərində məskunlaşan ermənilərin, orada yaşayan azərbaycanlılarla müqayisədə azlıq təşkil etmələrinə baxmayaraq, yenə də havadarlarının himayəsi altında inzibati bölgü yaratmağı bacardılar “Ermənistan bölgəsi “. Süni ərazi bölgüsü əslində azərbaycanlıların torpaqlarından qovulmasına, Azərbaycan xalqına qarşı soyqırımı siyasətinin həyata keçirilməsinə şərait yaratdı. “Böyük Ermənistan” ideyasını Azərbaycan torpaqlarında həyata keçirmək üçün erməni xalqının tarixinin saxtalaşdırılmasına başlandı. Azərbaycan və bütün Qafqaz tarixinin təhrif edilməsi bu fəaliyyətin vacib bir hissəsi idi.
“Böyük Ermənistan” yaratmaq kimerik düşüncəsindən ilham alan erməni qəsbkarları 1905-1907-ci illərdə azərbaycanlılara qarşı kütləvi repressiyalar həyata keçirdi. Bakıda başlayan ermənilərin törətdikləri qırğınlar Azərbaycanı və indiki Ermənistan ərazisindəki Azərbaycan kəndlərini bürüdü. Yüzlərlə yaşayış məntəqəsi dağıdıldı, minlərlə azərbaycanlı vəhşicəsinə qətlə yetirildi.
Birinci Dünya müharibəsindən, Rusiyada baş verən 1917-ci il fevral və oktyabr çevrilişlərindən ustalıqla istifadə edən ermənilər bu dəfə məkrli niyyətlərini bolşevik bayrağı altında həyata keçirməyə çalışdılar. 1918-ci ilin martından bəri Bakı Kommunası əksinqilabi inqilabçılarla mübarizə şüarı altında, Bakı vilayətini azərbaycanlılardan təmizləmək üçün bir plan həyata keçirdi.
O günlərdə Bakı şəhərində, eləcə də Şamaxı, Quba və Bakı vilayətinin digər şəhər və rayonlarında on minlərlə mülki şəxs məhz etnik və dini mənsubiyyətlərinə görə öldürüldü, yaşayış yerləri , mədəniyyət abidələri, məscidlər və qəbiristanlıqlar dağıdıldı. Sonradan erməni millətçiləri, daha da qəddar, insanlıq dışı əməllərinə davam etdilər, Qarabağ, Zəngəzur, Naxçıvan, Şirvan, İrəvan və digər bölgələrdə qırğınlar, soyğunlar və etnik təmizləmələr etdilər.
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti qurulduqdan sonra 1918-ci ilin mart hadisələrinə xüsusi diqqət yetirildi; 15 iyulda Nazirlər Şurası bu faciəni araşdırmaq üçün Fövqəladə İstintaq Komissiyasının yaradılması barədə qərar qəbul etdi. Komissiya Mart soyqırımını, ilkin mərhələdə – Şamaxıda törədilmiş vəhşilikləri, İrəvan quberniyası ərazisində ermənilərin törətdikləri ağır cinayətləri araşdırdı. Bu həqiqətləri dünya ictimaiyyətinin diqqətinə çatdırmaq üçün Xarici İşlər Nazirliyinin nəzdində xüsusi bir quruluş yaradıldı. 31 Mart, iki dəfə – 1919 və 1920-ci illərdə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti tərəfindən milli matəm günü kimi qeyd olundu. Əslində bu, azərbaycanlılara qarşı törədilən soyqırıma və bir əsrdən çoxdur davam edən torpaqlarımızın işğal prosesinə siyasi qiymət vermək üçün ilk cəhd idi. Lakin Xalq Cümhuriyyətinin süqutundan sonra bu prosesə xitam verildi, hadisələrin sonuna qədər istintaqın aparılması və onlara siyasi və hüquqi qiymət verilməsinin qarşısı alındı. Yalnız 80 il sonra – Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyevin 26 mart 1998-ci ildə imzaladığı “Azərbaycanlıların Soyqırımı haqqında” Fərmanda bu dəhşətli hadisələrə adekvat siyasi qiymət verildi və 31 Mart “Gün” elan edildi Azərbaycanlıların Soyqırımının. ” Fərmanda deyilirdi: “Torpaqların ələ keçirilməsi ilə müşayiət olunan Azərbaycanın 19-20-ci əsrlərdə baş verən bütün faciələri, ermənilər tərəfindən düşünülmüş və sistematik şəkildə həyata keçirilən azərbaycanlılara qarşı soyqırım siyasətinin müxtəlif mərhələləri idi. Bu hadisələrdən yalnız birinə – 1918-ci il mart qırğınına siyasi qiymət vermək cəhdləri olmuşdu. Azərbaycan Cümhuriyyəti, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin hüquqi varisi olaraq,
Ümummilli lider Heydər Əliyev 31 Mart – “Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü” ilə əlaqədar olaraq demişdir: “Xalqlarımıza qarşı törədilmiş soyqırımı haqqında gerçək arqumentlər və həqiqət faktları əsasında dünya dövlətlərinə, nüfuzlu beynəlxalq təşkilatlara gətirilmək. , saxta erməni təbliğatı nəticəsində formalaşan yalan fikirləri dəyişdirərək ona nə qədər çətin olsa da siyasi və hüquqi qiymət verildiyini əldə edərək bu gün və gələcəkdə şərəfli və müqəddəs bir iş kimi davam etməlidir. Bu, indiki nəslin soyqırımı qurbanlarının xatirəsinə müqəddəs borcudur. “
Son illərdə bu sahədə aparılan araşdırmalar sayəsində çoxsaylı yeni faktlar və sənədlər toplanmışdır. Quba şəhərində aşkarlanan kütləvi məzarlıq bu faciənin qanlı ifadələrindən biridir. 1918-ci ilin aprel-may aylarında təkcə Qubinsky rayonunda 167 kənd tamamilə məhv edildi. Quba soyqırımı ilə əlaqəli dəfn yeri 5 aprel 2007-ci ildə bu ərazidə qazıntı işləri aparılarkən aşkar edilmişdir. 2009-cu ildə Nazirlər Kabinetinin əmri ilə Quba bölgəsində qırğın qurbanlarının xatirəsini əbədiləşdirmək üçün Tədbirlər Planı təsdiqləndi, aşkar edilmiş kütləvi məzarlığın olduğu ərazidə abidə abidə kompleksinin tikilməsinə qərar verildi. olan və orada abadlıq işləri aparmaq. 2007-ci ilin iyulundan etibarən Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutunun əməkdaşları 2008-ci ilin sentyabrında başa çatan kütləvi məzarlıq yerində geniş miqyaslı tədqiqat işlərinə başladılar. Tədqiqat nəticəsində dəfnin 1918-ci ildə ermənilərin dinc yerli əhaliyə qarşı törətdikləri soyqırımı ilə əlaqəli olduğu məlum oldu. Tədqiqat işləri nəticəsində dəfndə 400-dən çox insan cəsədinin qalıqları aşkar edilmişdir. Bunların 50-dən çoxu uşaqlara, 100-dən çoxu qadınlara, qalanları əsasən yaşlı kişilərə məxsusdur. Yalnız azərbaycanlıların deyil, eyni zamanda Qubada yaşayan ləzgilər, yəhudilər, tatlar və digər etnik qrupların nümayəndələrinin dəfn olunduğu yerdə amansızcasına öldürüldüyü və torpağa basdırıldığı məlum oldu.
18 sentyabr 2013-cü il tarixdə bu ərazidə yaradılmış Quba soyqırımı memorial kompleksinin açılışı olmuşdur. Mərasimdə çıxış edən Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev dedi: “Sovet dövründə tarix saxtalaşdırıldığına görə bu həqiqət bizim üçün gizlədildi. İllərdir Azərbaycan xalqının qanını tökən quldurlar – lənətlənmiş adları orada göstərilir – Şaumyan və onun kimi digərləri bizə qəhrəman kimi təqdim olunurdular. Bunun böyük bir faciə olduğunu düşünürəm. Uzun illər xalqımıza qarşı amansızlıqla vəhşilik edən ünsürlər Sovet tarixində qəhrəman kimi təmsil olunduğundan, onların şərəfinə abidələr ucaldıldı. Yalnız müstəqillik dövründə həqiqi ədaləti bərpa etdik. Gözəl şəhərimizi, Bakımızı bu abidələrdən təmizlədik və bu gün həmin yerlərdə gözəl parklar yaradıldı, Sahil Parkı da daxil olmaqla. Yəni tarix və ədalət qələbə çaldı. Bu gün tariximizə qayıdırıq. Bilirik, tarixin bütün anlarını bilməliyik. Gənc nəsil də bilməlidir ki, xalqımız keçmişdə hansı fəlakətlə qarşılaşdı. “
18 yanvar 2018-ci il tarixində Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev bir sərəncam imzaladı: “1918-ci il azərbaycanlıların soyqırımının 100 illiyi haqqında”. Fərmanda deyilir: “Aşkarlanan tarixi faktlar, 1918-ci ilin mart-aprel aylarında və sonrakı mərhələlərdə erməni millətçiləri tərəfindən həyata keçirilən qanlı hərəkətlərin coğrafiyasının daha geniş olduğunu və faciə qurbanlarının sayının dəfələrlə çox olduğunu sübut etdi.”
Azərbaycan xalqı və dövləti hər zaman soyqırımı qurbanlarının xatirəsini yüksək səviyyədə ehtiramla yad edir, erməni faşizminin əsl üzünü görmək üçün bütün dünyanı bu tarixi hadisələrdən ibrət götürməyə çağırır.